Geçtiğimiz günlerde harika bir bomba düştü! Bu bomba 2010 sonrasındaki fanzin camiasının en hummalı emekçilerinden biri olan Efe Elmastaş’ın “Samizdat Tarihi” isimli fankit çalışması. “Samizdat Tarihi” ülkemizde bu konu üzerine yapılan en kapsamlı çalışma sayılabilir. Daha öncelerinde bu konseptte bir çalışmaya denk gelmedim. Bilmem siz geldiniz mi?
Bu arada tırnak içerisinde söyleyebileceğim “büyük abla, abilerimizin” fanzini küçük gören, hak ettiği saygıyı vermeyen ve eti kemiği hep aynı çıkan popüler dergileri benimseyenlere / büyütenlere bu eser bir tokat görevinde bulunmuş oldu! – iyi ki de oldu!
“Zamanın koşulları önümüzde dikilen bir duvardır. Aklınıza gelen tüm sistemler özgür sesleri baskılar.” Böyle başlıyor Efe Elmastaş’ın “Samizdat Tarihi” isimli çalışması. Bildiğiniz üzere samizdat ile fanzini örtüştürenler, fanzin samizdat ile başladı diyen çok var. Efe Elmastaş bu dosyada bunun çok güzel cevabını veriyor. Dosya ne kadar samizdat ile alakalı da olsa harika bir sosyolojik ışık tutuyor SSCB dönemine. Yalnız SSCB’ye ait kalmıyor, yer yer ABD ve Avrupa ülkelerine de selam çakmayı ihmal etmiyor. Dönemin zorlu koşulları samizdata gönül vermiş hatta hayatlarını kaybetmiş insanların neler yaşadığını, ne işler yaptığını incelikli bir çalışma ile sunuyor okuyucuya Efe Elmastaş.
Okurken içinizin burkulacağını garanti ederim. Efe Elmastaş’ın bu fankitinde okuyacağınız durumlar, olaylar, kişiler nazarında diyebileceğim şaşırmalara açık olmanız. Örneğin ben okurken Brodsky’nin bir samizdat yazarı olduğunu, Şolohov’un nasıl bir iktidar yalakası olduğunu, Aleksandr Tvardovski’nin harika şairliğinin yanında Kissinger’ı aratmayacak şekilde iktidar ve muhalefet arasında (özellikle o dönemde) harika bir denge diplomasisi oluşturmasını ve bunun verdiği kazanımla Aleksandr Soljenitsin’i ve onun büyük eseri “İvan Denisoviç’in Bir Günü”nü nasıl edebiyat dünyasına kazandırdığı anlatılıyor.
Değinmeden geçemeyeceğim bu konuda bir hususta Pasternak olayı… Çoğu önemli yazar, bildiğimiz üzere Rusça çeviriler ve Rus âşıklığı yapmışlardır. Böyle bir durumda bu konuya kalemlerini kapatmaları ilginçlik göstermektedir. Ve tabii günümüze kadar bize bu konuda yeterince aydınlatamamış olmaları… Efe Elmastaş fankitinde bu konu üzerine adam akıllı bir çalışma yapılmadığını vurguluyor ve böylelikle kalemini eline alıyor. Bir nevi fankitin özeti diyebileceğimiz önsöz kısmı “Nedir bu Samizdat Tarihi?” diyecek olan okurlarımız için iyi bir ipucu taşımaktadır.
Yazı aynen şöyle: “Fanzin tarihi söz konusu olduğunda herkesin ağzından düşürmediği ama pek de bilmediği bir yayın türüdür Samizdat. Hakkında bu kadar az şey bilmemize rağmen özgür yayımcılık yapanların öykündüğü bir tarih olarak belleklerdeki yerini almıştır. İşte bu fankit, Samizdat tarihi hakkında yaptığım özet niteliğinde bir çalışmadır. Samizdat’ın ortaya çıkışını, ne gibi süreçler geçirdiğini, hangi tarihi kırılmaların neleri meydana getirdiğini, bu harekete önderlik eden insanların devlet eliyle nasıl ezildiğini, sürüldüğünü, öldürüldüğü ve kurdukları örgütlülükler sayesinde nasıl ayakta kaldıklarını yazdım. Çöküşün ardından oluşan yeni düzen ile nasıl bir evrim geçirdiklerinden bahsettim. Umarım okurun yayıncılık ve fanzin tarihi üzerine farkındalık inşasına katkısı olur. En azından bağımsız yayıncılık kostümü giymiş kimselerin boyalarını akıtma konusunda yardımcı, zihin açıcı olacaktır.”
Daha ne anlatmalı ne söylemeliyim inanın bilmiyorum. Sadece bir şans verin ve okuyun. Pişman olmayacağınıza adım gibi eminim. FANZİN APARTMANI’nın bu tarz işleri çoğaltmasını ve özgün işleri görmekten zevk duyan biri olarak devamının gelmesini ümit ediyorum.
Fanzin Apartmanı’nın diğer işleri için: https://fanzinapartmani.com
Samizdat Tarihi’ni ücretsiz okumak için: https://fanzinapartmani.com/fankit-samizdat-tarihi-ozgur-yayincilik-mucadelesi-pdfli/
